Het perfecte rouwproces bestaat niet. Er zijn geen regels. Ieder verwerkt zijn verlies op zijn eigen manier. Ieder verdient het om te rouwen.
In onze westerse beschaving hebben we niet geleerd om gevoelens en verliezen een plaats te geven. Van jongs af aan leren we vooral flink te zijn. Doorzetten is de opdracht. Praten over je gevoelens met anderen is moedig. Weinig mensen weten hoe ze over hun gevoelens moeten praten.
Je loopt vast in een rouwproces als je gevoelens verwaarloost, ze wegstopt en er weinig aandacht aan besteedt. Er ontstaan allerlei psychische, mentale en lichamelijke klachten.
Elisabeth Kübler Ross heeft door haar werk met stervenden begrepen dat het uiteindelijke verlies- het afscheid nemen van het leven- moeilijk valt voor mensen die tijdens hun leven verliezen niet goed hebben verwerkt. De dood en het sterven zijn mede daardoor moeilijke zaken geworden om met elkaar over te praten en zelf over na te denken.
Het rouwproces verloopt volgens een vast patroon.Dit patroon bestaat uit 5 componenten. Deze componenten keren regelmatig terug. Steeds opnieuw worden zij in een diepere bewustzijnslaag opgenomen.
Het eerste component: de ontkenning.
Na een verlies reageren we instinctief met het ontkennen ervan:”Nee, het kan niet waar zijn. Ik geloof het niet”. Het verlies dringt niet tot ons door. Ontkenning is een bescherming van de natuur. Het voorkomt dat we in een shocktoestand blijven of zelfs gek worden van verdriet.
De component ‘ontkenning’ kan vaak terugkeren. Voorbeeld: Als je na het verlies van je partner ’s morgens wakker wordt en je ziet het lege kussen, kun je niet geloven dat de ander er nooit meer zal liggen. Je wordt weer teruggeworpen op je gevoelens van het eerste begin.
De tweede component: marchanderen.
Tijdens deze fase proberen we verlies ongedaan te maken. We doen beloftes.
Langzaam maar zeker kon je tot het besef dat het verlies onomkeerbaar is.
Dit is de periode waarin je energie volledig wegvloeit Je slaapt veel en huilt veel.
Bij overlijden zie je vaak dat diegene die achterblijft heel erg zijn best doet om de wensen van de overledene te vervullen.
Marchanderen heeft ook te maken met het inlossen van schuld, reëel of irreëel:”Als ik beter had opgelet had hij nu nog geleefd.”
De derde component: boosheid.
Woede is een natuurlijk gevoel. Het heeft de functie grenzen af te bakenen. Woede ontlaadt zich meestal op een vertrouwd persoon, waarvan je weet dat hij je niet afwijst.
Het wordt niet altijd begrepen. Er kunnen pijnlijke situaties ontstaan. Er kunnen leed op leed reacties ontstaan. Het beste is begrip op te brengen. Vraag naar moeilijk bespreekbare gevoelens. Op die manier geef je de rouwende toestemming om zijn hart te luchten. Er ontstaat een opening om te praten over zijn verlies en dat hij je kwetst met zijn gedrag.
De vierde component: verdriet.
Er ontstaat een wond als we iemand (of iets) verliezen. Die wond dienen we te verzorgen en gelegenheid te geven om te helen. Er blijft vaak nog een litteken over, wat flink pijn kan doen en kan blijven opspelen.
Verdriet is noodzakelijk. We begrijpen dat het er moet zijn, maar we weten niet zo goed hoe we er mee om moeten gaan. Het mag in de ogen van anderen niet te lang duren. Het wordt gezien als negatief en niet als een gezond makend aspect. Het is ook een manifestatie van groei.
Het lijkt of er geen plaats mag zijn voor het negatieve. Als we om ons heen kijken, zie je dat de samenleving het positieve erg sterk belicht. Alles moet mooi, gezond en vitaal zijn.
Verdriet is een steeds terugkerende component. Het zal steeds opnieuw om aandacht vragen.
Verdriet hoeft ons niet uit balans te brengen. Verdriet dat gehoord wordt, dat zich veilig voelt, kan een gerechtvaardige plaats krijgen in ons bestaan.
De vijfde component: de aanvaarding.
Aanvaarding betekent: beseffen dat iets of iemand definitief uit je leven is verdwenen. Dit besef roept dan geen heftige gevoelens meer op. Je accepteert het. Aanvaarding betekent dan ook zeker niet: berusting. Aanvaarding betekent erkenning. Erkennen dat er een wond is die voortaan deel van je leven is.
Aanvaarding betekent niet dat de componenten verdriet, boosheid, ontkenning niet meer de kop op zullen steken. Ook voor aanvaarding geldt we nemen het mee op verschillende lagen van ons bewustzijn.
De zesde component: liefde.
Liefde is misschien wel de belangrijkste component. Liefde is de liefde en het respect voor jezelf. Weten dat dat wat er met jou gebeurde, bij jouw leven hoort. Liefde te voelen voor degene die je verloren hebt en voor de gevoelens die je hebt.
Wees niet bang om verdriet te koesteren. Door met liefde en mildheid naar jezelf en naar je verlies te kijken, kun je doorgaan met je leven.